Müasir öyrənmə və bilmə nəzəriyyələri biliyin şüurda necə təmsil olunduğunu, təşkil olunduğunu və işlənməsini vurğulayır. Bilik və anlamanı dəstəkləyən sosial və iştirakçı təcrübələr də daxil olmaqla öyrənmənin sosial ölçülərinə də diqqət yetirilir. Bu biliklər toplusu, qiymətləndirmə təcrübələrinin tələbə nailiyyətlərinin daha mürəkkəb aspektlərini əhatə etmək üçün komponent bacarıqlarına və diskret bilik hissələrinə diqqətdən kənara çıxmalı olduğunu qəti şəkildə ifadə edir.
İdrakın fundamental elementləri arasında iş və ya qısamüddətli yaddaş, çox məhdud sistem və uzunmüddətli yaddaş, praktiki olaraq sonsuz bilik anbarı olan ağılın idrak arxitekturası var. Əksər hallarda vacib olan, insanın uzunmüddətli yaddaşda saxlanılan biliyi nə dərəcədə yaxşı oyatmaq və ondan cari məlumat və problemlər haqqında səmərəli fikir yürütmək üçün istifadə etməkdir. Buna görə də, idrak qabiliyyətlərinin normal diapazonu daxilində insanların uzunmüddətli yaddaşda məlumatı necə təşkil etdiyinə dair təxminlər, iş yaddaşının tutumunun təxminlərindən daha əhəmiyyətlidir.
Uzunmüddətli yaddaşın məzmununu başa düşmək insanların bildiklərini müəyyən etmək üçün xüsusilə vacibdir; bunu necə bilirlər; və suallara cavab vermək, problemləri həll etmək və əlavə öyrənmə ilə məşğul olmaq üçün bu biliklərdən necə istifadə edə biləcəklərini. Məzmuna həm ümumi, həm də xüsusi biliklər daxil olsa da, bildiklərinin çoxu sahəyə və tapşırıqlara xasdır və sxemlər kimi tanınan strukturlarda təşkil edilir. Qiymətləndirmələr fərdin hansı sxemlərə malik olduğunu və hansı şəraitdə məlumatı nəzərə aldığını qiymətləndirməlidir.
Bilik strukturlarının qiymətləndirilməsinin əhəmiyyəti ekspertiza üzrə tədqiqatdan irəli gəlir. Fənn sahələrində ekspert-naşı fərqlərinin tədqiqi, qiymətləndirmənin hədəfi olan biliyin kritik xüsusiyyətlərini işıqlandırır. Mövzu sahəsində ekspertlər adətən faktiki və prosedur biliklərini nümunənin tanınmasını və biliklərin sürətli axtarışını və tətbiqini dəstəkləyən sxemlərə təşkil edirlər.
İdrakın ən mühüm aspektlərindən biri metakoqnisiyadır – insanın öz təfəkkürünü əks etdirmək və yönləndirmək prosesi. Metafaqnisiya effektiv düşünmə və problemlərin həlli üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir və xüsusi bilik və bacarıq sahələrində təcrübənin əlamətlərindən biridir. Mütəxəssislər problemin həlli zamanı anlayışı izləmək və özünü korreksiya etmək üçün metakoqnitiv strategiyalardan istifadə edirlər. Buna görə də qiymətləndirmə fərdin yaxşı metakoqnitiv bacarıqlara malik olub olmadığını müəyyən etməyə çalışmalıdır.
Bütün uşaqlar eyni şəkildə öyrənmir və səriştə üçün eyni yolları izləyirlər. Uşaqların problem həll etmə strategiyaları zaman keçdikcə və təcrübə ilə daha təsirli olur, lakin böyümə prosesi sadə, vahid bir irəliləyiş deyil, səhvdən optimal həll strategiyalarına birbaşa keçid yoxdur. Qiymətləndirmələr uşaqların problemin həlli üçün istifadə etdiyi xüsusi strategiyaların müəyyənləşdirilməsinə diqqət yetirməli, bu strategiyaların müəyyən bilik və bacarıq sahəsi üçün səmərəliliyin və uyğunluğun inkişaf davamlılığına düşdüyü yerlərə xüsusi diqqət yetirməlidir.
Uşaqlar yetkinləşdikcə əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalan dünyaları haqqında zəngin intuitiv biliyə malikdirlər. Öyrənmə sadəlövh idrakın daha tam və dəqiq qavraya çevrilməsini nəzərdə tutur və qiymətləndirmə bu prosesi asanlaşdırmaq üçün bir vasitə kimi istifadə edilə bilər. Bu məqsədlə, xüsusilə sinifdə tədris kontekstində aparılan qiymətləndirmələr, gələcək öyrənmə üçün müvafiq kursu dəstəkləmək üçün tədris strategiyalarının seçilə bilməsi üçün şagirdlərin düşüncəsini həm müəllimləri, həm də özləri üçün görünən etməyə yönəlməlidir.
Təcrübə və əks əlaqə bacarıq və təcrübənin inkişafının mühüm aspektləridir. Qiymətləndirmənin ən mühüm rollarından biri təlim və öyrənmə zamanı tələbələrə vaxtında və informativ rəyin verilməsidir ki, onların bir bacarıq və onun sonradan mənimsənilməsi effektiv və səmərəli olsun.
Kontekst funksiyası olaraq, bilik tez-tez yüksək kontekstli və çevik olmayan formada inkişaf edir və çox vaxt çox effektiv şəkildə ötürülmür. Köçürmə öyrənilənlərin nə vaxt tətbiq olunacağına dair aydın anlayışın inkişafından asılıdır. Akademik nailiyyətlərin qiymətləndirilməsi sualı başa düşmək və cavablandırmaq və ya problemi həll etmək üçün tələb olunan bilik və bacarıqları, o cümlədən konteksti diqqətlə nəzərdən keçirməlidir.
İnsanların öyrəndiklərinin çoxu danışıq və başqaları ilə qarşılıqlı əlaqə yolu ilə əldə edilir. Beləliklə, bilik çox vaxt xüsusi sosial və mədəni kontekstlərə, o cümlədən sinif kontekstinə daxil olur və o, suallar vermək və cavablandırmaq kimi xüsusi təcrübələrin mənası ilə bağlı anlayışları əhatə edir. Qiymətləndirmələr tələbələrin bilik və bacarıq sahəsinə uyğun olan kommunikativ təcrübələrlə nə dərəcədə məşğul olduqlarını, bu təcrübələr haqqında nə başa düşdüklərini və bu sahəyə uyğun alətlərdən nə dərəcədə yaxşı istifadə etdiklərini yoxlamalıdır.
İdrak və öyrənmə modelləri nəzəriyyəyə əsaslanan təlim və qiymətləndirmə təcrübələrinin dizaynı və həyata keçirilməsi üçün əsas yaradır. Bu cür proqramlar və təcrübələr artıq mövcuddur və müəyyən kurikulum sahələrində məhsuldar şəkildə istifadə olunur. Bununla belə, məlum olanların böyük əksəriyyəti hələ sinif və ya kənar qiymətləndirmə məqsədləri üçün qiymətləndirmələrin dizaynına tətbiq edilməmişdir. Buna görə də, koqnitiv elmdə artıq məlum olanların qiymətləndirmə praktikasına tərcüməsi, eləcə də sahəyə məxsus bil
Düşüncə və Öyrənmə Elmlərində irəliləyişlər
Müasir öyrənmə və bilmə nəzəriyyələri biliyin şüurda necə təmsil olunduğunu, təşkil olunduğunu və işlənməsini vurğulayır. Bilik və anlamanı dəstəkləyən sosial və iştirakçı təcrübələr də daxil olmaqla öyrənmənin sosial ölçülərinə də diqqət yetirilir. Bu biliklər toplusu, qiymətləndirmə təcrübələrinin tələbə nailiyyətlərinin daha mürəkkəb aspektlərini əhatə etmək üçün komponent bacarıqlarına və diskret bilik hissələrinə diqqətdən kənara çıxmalı olduğunu qəti şəkildə ifadə edir.
İdrakın fundamental elementləri arasında iş və ya qısamüddətli yaddaş, çox məhdud sistem və uzunmüddətli yaddaş, praktiki olaraq sonsuz bilik anbarı olan ağılın idrak arxitekturası var. Əksər hallarda vacib olan, insanın uzunmüddətli yaddaşda saxlanılan biliyi nə dərəcədə yaxşı oyatmaq və ondan cari məlumat və problemlər haqqında səmərəli fikir yürütmək üçün istifadə etməkdir. Buna görə də, idrak qabiliyyətlərinin normal diapazonu daxilində insanların uzunmüddətli yaddaşda məlumatı necə təşkil etdiyinə dair təxminlər, iş yaddaşının tutumunun təxminlərindən daha əhəmiyyətlidir.
Uzunmüddətli yaddaşın məzmununu başa düşmək insanların bildiklərini müəyyən etmək üçün xüsusilə vacibdir; bunu necə bilirlər; və suallara cavab vermək, problemləri həll etmək və əlavə öyrənmə ilə məşğul olmaq üçün bu biliklərdən necə istifadə edə biləcəklərini. Məzmuna həm ümumi, həm də xüsusi biliklər daxil olsa da, bildiklərinin çoxu sahəyə və tapşırıqlara xasdır və sxemlər kimi tanınan strukturlarda təşkil edilir. Qiymətləndirmələr fərdin hansı sxemlərə malik olduğunu və hansı şəraitdə məlumatı nəzərə aldığını qiymətləndirməlidir.
Bilik strukturlarının qiymətləndirilməsinin əhəmiyyəti ekspertiza üzrə tədqiqatdan irəli gəlir. Fənn sahələrində ekspert-naşı fərqlərinin tədqiqi, qiymətləndirmənin hədəfi olan biliyin kritik xüsusiyyətlərini işıqlandırır. Mövzu sahəsində ekspertlər adətən faktiki və prosedur biliklərini nümunənin tanınmasını və biliklərin sürətli axtarışını və tətbiqini dəstəkləyən sxemlərə təşkil edirlər.
İdrakın ən mühüm aspektlərindən biri metakoqnisiyadır – insanın öz təfəkkürünü əks etdirmək və yönləndirmək prosesi. Metafaqnisiya effektiv düşünmə və problemlərin həlli üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir və xüsusi bilik və bacarıq sahələrində təcrübənin əlamətlərindən biridir. Mütəxəssislər problemin həlli zamanı anlayışı izləmək və özünü korreksiya etmək üçün metakoqnitiv strategiyalardan istifadə edirlər. Buna görə də qiymətləndirmə fərdin yaxşı metakoqnitiv bacarıqlara malik olub olmadığını müəyyən etməyə çalışmalıdır.
Bütün uşaqlar eyni şəkildə öyrənmir və səriştə üçün eyni yolları izləyirlər. Uşaqların problem həll etmə strategiyaları zaman keçdikcə və təcrübə ilə daha təsirli olur, lakin böyümə prosesi sadə, vahid bir irəliləyiş deyil, səhvdən optimal həll strategiyalarına birbaşa keçid yoxdur. Qiymətləndirmələr uşaqların problemin həlli üçün istifadə etdiyi xüsusi strategiyaların müəyyənləşdirilməsinə diqqət yetirməli, bu strategiyaların müəyyən bilik və bacarıq sahəsi üçün səmərəliliyin və uyğunluğun inkişaf davamlılığına düşdüyü yerlərə xüsusi diqqət yetirməlidir.
Uşaqlar yetkinləşdikcə əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalan dünyaları haqqında zəngin intuitiv biliyə malikdirlər. Öyrənmə sadəlövh idrakın daha tam və dəqiq qavraya çevrilməsini nəzərdə tutur və qiymətləndirmə bu prosesi asanlaşdırmaq üçün bir vasitə kimi istifadə edilə bilər. Bu məqsədlə, xüsusilə sinifdə tədris kontekstində aparılan qiymətləndirmələr, gələcək öyrənmə üçün müvafiq kursu dəstəkləmək üçün tədris strategiyalarının seçilə bilməsi üçün şagirdlərin düşüncəsini həm müəllimləri, həm də özləri üçün görünən etməyə yönəlməlidir.
Təcrübə və əks əlaqə bacarıq və təcrübənin inkişafının mühüm aspektləridir. Qiymətləndirmənin ən mühüm rollarından biri təlim və öyrənmə zamanı tələbələrə vaxtında və informativ rəyin verilməsidir ki, onların bir bacarıq və onun sonradan mənimsənilməsi effektiv və səmərəli olsun.
Kontekst funksiyası olaraq, bilik tez-tez yüksək kontekstli və çevik olmayan formada inkişaf edir və çox vaxt çox effektiv şəkildə ötürülmür. Köçürmə öyrənilənlərin nə vaxt tətbiq olunacağına dair aydın anlayışın inkişafından asılıdır. Akademik nailiyyətlərin qiymətləndirilməsi sualı başa düşmək və cavablandırmaq və ya problemi həll etmək üçün tələb olunan bilik və bacarıqları, o cümlədən konteksti diqqətlə nəzərdən keçirməlidir.
İnsanların öyrəndiklərinin çoxu danışıq və başqaları ilə qarşılıqlı əlaqə yolu ilə əldə edilir. Beləliklə, bilik çox vaxt xüsusi sosial və mədəni kontekstlərə, o cümlədən sinif kontekstinə daxil olur və o, suallar vermək və cavablandırmaq kimi xüsusi təcrübələrin mənası ilə bağlı anlayışları əhatə edir. Qiymətləndirmələr tələbələrin bilik və bacarıq sahəsinə uyğun olan kommunikativ təcrübələrlə nə dərəcədə məşğul olduqlarını, bu təcrübələr haqqında nə başa düşdüklərini və bu sahəyə uyğun alətlərdən nə dərəcədə yaxşı istifadə etdiklərini yoxlamalıdır.
İdrak və öyrənmə modelləri nəzəriyyəyə əsaslanan təlim və qiymətləndirmə təcrübələrinin dizaynı və həyata keçirilməsi üçün əsas yaradır. Bu cür proqramlar və təcrübələr artıq mövcuddur və müəyyən kurikulum sahələrində məhsuldar şəkildə istifadə olunur. Bununla belə, məlum olanların böyük əksəriyyəti hələ sinif və ya kənar qiymətləndirmə məqsədləri üçün qiymətləndirmələrin dizaynına tətbiq edilməmişdir. Buna görə də, koqnitiv elmdə artıq məlum olanların qiymətləndirmə praktikasına tərcüməsi, eləcə də sahəyə məxsus bilik və təcrübənin əlavə idrak təhlillərinin işlənib hazırlanması üzrə əlavə işlərə ehtiyac var.
İnsanın biliyini yoxlamaq və modelləşdirmək, öyrənmə məzmununu və kontekstlərini yoxlamaq üçün çoxlu yüksək effektiv vasitələr mövcuddur. Koqnitiv elmdə tapşırıqları tərtib etmək, idrakı müşahidə etmək və təhlil etmək və insanın bildikləri barədə nəticə çıxarmaq üçün istifadə olunan üsullar effektiv təhsil qiymətləndirmələrinin tərtib edilməsində bir çox problemlərə tətbiq olunur.
Mənbə: National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. 2001. Knowing What Students Know: The Science and Design of Educational Assessment. Washington, DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/10019.
ik və təcrübənin əlavə idrak təhlillərinin işlənib hazırlanması üzrə əlavə işlərə ehtiyac var.
İnsanın biliyini yoxlamaq və modelləşdirmək, öyrənmə məzmununu və kontekstlərini yoxlamaq üçün çoxlu yüksək effektiv vasitələr mövcuddur. Koqnitiv elmdə tapşırıqları tərtib etmək, idrakı müşahidə etmək və təhlil etmək və insanın bildikləri barədə nəticə çıxarmaq üçün istifadə olunan üsullar effektiv təhsil qiymətləndirmələrinin tərtib edilməsində bir çox problemlərə tətbiq olunur.
Mənbə: National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. 2001. Knowing What Students Know: The Science and Design of Educational Assessment. Washington, DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/10019.
